Memahami Teks Piwulang (Serat Wulangreh Pupuh Gambuh)
Kompetensi
Dasar
3.2 Menelaah
teks Serat Piwulang Wulangreh pupuh
Gambuh
Indikator
3.2.1 Peserta
didik dapat mengartikan kata-katayang dianggap sulit yang terdapat dalam teks
piwulang serat Wulangreh Pupuh Gambuh
3.2.2 Peserta
didi dapat menjawab pertanyaan tentang isi teks piwulang serat
Wulangreh Pupuh Gambuh
3.2.3 Peserta didik dapat menuliskan pokok-pokok isi teks piwulang Serat Wulangreh Pupuh Gambuh
Cakupan
Materi :
Tembung Wulangreh asale
saka tembung wulang lan reh. Wulang
ateges pitutur utawa ajaran. Dene tembung reh
ateges pranatan, laku, cara, utawa tuntunan. Wulangreh tegese ajaran utawa tuntunan kanggo nggayuh urip kang harmoni utawa selaras.
Serat wulangreh anggitane
Sri Susuhunan Pakubuwana IV saka kraton Surakarta Hadiningrat. Pupuh tembang
Gambuh ing Serat Wulangreh cacahe ana 17 pada. Isine pupuh Gambuh yaiku bab
larangan marang manungsa aja nganti duweni watak adigang adigung adiguna. Pupuh
Gambuh minangka pupuh kang kaping 3.
Ngapresiasi utawa mbiji ala lan becike Serat Wulangreh
bisa diperang dadi :
Ø Pamilihing
tembung kang digunakake ing Serat Wulangreh
Ø Mbiji
runtuting ukara
Ø Mbiji
nilai ajaran/piwulang sing ana ing Serat Wulangreh pupuh Gambuh
Tuladha tembang Gambuh ing Serat Wulangreh ( Buku
Paket Marsudi Basa kaca 22-29)
Gambuh
Pada
1
|
Sekar Gambuh
ping catur Kang cinatur
polah kang kalantur Tanpa tutur
katula-tula katali Kadaluwarsa
katutuh Kapatuh pan dadi
awon |
Terjemahan
bebas mawa basa Jawa:
Tindak tanduk kang ora gelem ngrungokake pituture wong
liya,tindak tanduk kang ora becik kaemot ing Sekar Gambuh iki. Tindak tanduk
ala kang ora ana rampunge lan ora ana kendaline bakal ala asile lan ngrugekake
manungsa dhewe.
Paugeran
tembang Gambuh:
Ø Saben
sapupuh dumadi saka 17 pada
Ø Saben
sapada dumadi saka 5 gatra (Guru gatra)
Ø Guru
wilangan : 7, 10, 12, 8, 8
Ø Guru
lagu : u, u, i, u, o
Tembang iku klebu basa pinathok. Basa pinathok iku
beda karo basa kang ora kaiket dening wewaton. Basa kang ora kaiket dening
wewaton iku diarani basa gancaran. Saka
basa pinathok (contone tembang macapat) bisa diowahi dadi basa gancaran. Carane nggancarake tembang iku
mangkene :
1.
Yen gatra-gatrane tembang ana ukarane baliswara kudu diwalik.
2.
Yen gatra-gatrane ana tembunge kawi kudu diganti nganggo tembung sing kulina
dianggo ing bebrayan.
3.
Yen ana tembunge garba kudu diudhari.
4.
Kena mbuwang lan nambahi tembung amrih karepe cetha
5. Tulisane wis ora kaya tembang maneh, nanging kaya karangan gancaran
Nyritakake
tembang Gambuh kanthi lesan.
Sawise
nggancarake tembang Gambuh Serat Wulangreh, Ayo
nyritakake
isi kanthi lesan, dene siswa liyane aweh tanggapan. Sing kudu digatekake manawa arep crita yaiku:
a. Lancar orane anggone crita
b. Mentes orane isi andharan
c. Runtut orane pangrakite ukara
d. Bener orane unggah-ungguhe basa